Als je aankoop niet aan je verwachtingen voldoet

Wat kun je doen als je als consument een aankoop doet die niet aan de overeenkomst of aan je verwachtingen voldoet? Wat moet de verkoper doen en welke oplossingen zijn er zoal?

De begrippen
De wet omschrijft koop als ‘de overeenkomst waarbij de een zich verbindt een zaak te geven en de ander om daarvoor een prijs in geld₁ te betalen’ (art. 7:1 BW). Het begrip consumentenkoop wordt gedefinieerd in art. 7:5 lid 1 sub a BW ‘de koop met betrekking tot een roerende zaak die wordt gesloten door een verkoper die handelt in het kader van zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit en een koper, natuurlijk persoon, die handelt voor doeleinden buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit’. Bij consumentenkoop gaat het dus over koop door een consument (particulier), dat wil zeggen iemand die als natuurlijke persoon voor doeleinden buiten zijn beroeps- of bedrijfsactiviteiten koopt. De verkoper moet daarbij als ‘professional’ verkopen, dus in de uitoefening van zijn handel-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit handelen₂. In situaties waarin de kwalificatie van partijen minder zwart/wit is, worden de koper bescherming van de koper vaak ruim gehanteerd₃. Verder moet de koop een roerende zaak betreffen. Onroerende zaken en water dat door de leidingen stroomt, vallen erbuiten. De bescherming kan wel toepasbaar zijn op levering van elektriciteit, warmte en koude gas, stadsverwarming (art. 7:5 lid 5 BW) en digitale producten (art. 7:5a lid 1 BW).

Conformiteit: wat kan de koper verwachten?
Art. 7:17 lid 1 BW bepaalt dat de afgeleverde zaak aan de overeenkomst moet beantwoorden. Het tweede lid legt uit wanneer dat niet het geval is en wat de koper mag verwachten: “Een zaak beantwoordt niet aan de overeenkomst indien zij, mede gelet op de aard van de zaak en de mededelingen die de verkoper over de zaak heeft gedaan, niet de eigenschappen bezit die de koper op grond van de overeenkomst mocht verwachten. De koper mag verwachten dat de zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan hij de aanwezigheid niet behoefde te betwijfelen, alsmede de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien.” (art. 7:17 lid 2 BW). De consumentkoper heeft dus primair recht op een zaak die voor normaal gebruik geschikt is. Wat de koper aan eigenschappen mag verwachten is afhankelijk van de verwachte levensduur₄ en alle omstandigheden van het geval, bijvoorbeeld nieuw, tweedehands, ‘tweedekans’ of ‘refurbished’, de prijs, het soort winkel, mededelingen van de verkoper (soms spreekplicht), etc.. Uit de woorden ‘waarvan hij de aanwezigheid niet hoefde te betwijfelen’ kan een onderzoeksplicht van de koper worden afgeleid₅. In het licht van het voorgaande valt de meerwaarde van ‘garanties’ en ‘serviceovereenkomsten’ tegen betaling te bezien.

In afwijking van de bewijslastverdeling in art. 150 Rv legt art. 7:18a lid 2 BW de bewijslast bij consumentenkoop, wanneer binnen een jaar duidelijk wordt dat een zaak of digitale inhoud niet aan de overeenkomst beantwoord – of ‘non-conform’ is – bij de verkoper; de verkoper moet bewijzen dat de aankoop bij de levering aan de overeenkomst beantwoordde. Vanwege de aard van de zaak of de aard van de afwijking kan hierop een uitzondering bestaan. Bepaalde toezeggingen (‘commerciële garanties’) gedaan in een garantiebewijs of reclame worden geregeld in art. 7:6a BW. In veel garantiebewijzen wordt de aansprakelijkheid van de verkoper juist beperkt of uitgesloten. Bij een consumentenkoop is afwijking van art. 7:17 BW niet toegestaan (art. 7:6 BW₆) en vernietigbaar.

Oplossingen bij non-conformiteit
Als de verkoper tekortschiet in zijn verplichtingen, heeft de koper alsnog recht op nakoming. Als de koper merkt dat de aankoop niet aan de overeenkomst beantwoordt, moet hij de verkoper daarvan wel tijdig op de hoogte stellen (art. 7:23 BW, het is niet nodig de oorzaak te noemen₇). Behalve in de algemene regelingen in art. 3:296 e.v. BW wordt het recht op nakoming in artt. 7:21 en 22 BW geregeld voor de gevallen waarin ‘het afgeleverde niet aan de overeenkomst beantwoordt’. Ter correctie van non-conformiteit kan de koper kosteloos (a) aflevering van het ontbrekende, (b) herstel of (c) vervanging vorderen. De verkoper kan de kosten daarvan niet aan de koper in rekening brengen (art. 7:21 lid 2 BW). De eerste oplossing geldt bij afwijking van aantal, maat of gewicht (art. 7:17 lid 3 BW), de tweede bij afwijking van kwaliteit (art. 7:17 en 18 BW)  waaronder iedere opheffing van de ondeugdelijkheid wordt beschouwd₈ en de derde ook bij afwijking in kwaliteit (art. 7:17 lid 3 BW). Bij herstel of vervanging moet worden gekeken naar wat mogelijk is of in redelijkheid van de verkoper gevergd kan worden (art. 7:21 lid 4 BW)₉. Bij die laatste oplossing moet de koper aan zijn zorgplicht hebben voldaan (art. 7:10 lid 4 BW). De verkoper moet binnen een redelijke termijn en zonder ernstige overlast voor de koper aan zijn verplichtingen voldoen (art. 7:21 lid 3 BW). Zo nodig kan de koper – na schriftelijke aanmaning – zijn aankoop door een derde laten herstellen en de kosten daarvan op de verkoper verhalen (art. 7:21 lid 6 BW). Art. 7:22 BW voorziet in verdere oplossingen ontbinding (lid 1 sub a) en prijsvermindering (lid 1 sub b). De meer algemene regelingen uit Boek 3 en 6 over nakoming, niet-nakoming, schadevergoeding, en ontbinding kunnen ook bij de koop in Boek 7 van belang zijn. Voor verschillende remedies kan het verstandig zijn als koper een ingebrekestelling gestuurd te hebben.

₁ De ruilovereenkomst is gedefinieerd in art. 7:49 BW.
₂‘Verkoper’ als objectief begrip beschouwd in HvJ EU 9 november 2016, C-149/15. Over ‘handelaar’ als functioneel begrip HvJ EU 4 oktober 2018, C-105/17.
₃ Bijv. overweging 17 Richtlijn consumentenrechten (richtlijn 2011/83/EU).
₄ Kamerstukken II 2020/21, 35734, 3, p. 6.
₅ Bij twijfel ligt het op de weg van de koper vragen te stellen of zelf onderzoek te doen. Over de omstandigheid dat de koper met de afwezigheid van een eigenschap bekend was of kon zijn HR 21 mei 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL8295 (in distributie) en HR 4 mei 2012, ECLI:NL:PHR:2012:BW4815 (betreffende onroerende zaak).
₆ Afwijkende bedingen kunnen op initiatief van de koper worden vernietigd (Kamerstukken II 1981, 16979, 3, p. 37).
₇ HvJ EU 4 juni 2015, C-497/13.
₈ J. Hijma, Mr. Assers Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht 7. Bijzondere overeenkomsten. Deel I. Koop en ruil (I), Deventer: Wolters Kluwer 2019, p. 543
₉ Met de levensduur van de aankoop als uitgangspunt (Kamerstukken II 2020/21, 35734, 3, p. 6) kan er in het kader van gebruik van refurbished producten of onderdelen op worden gewezen op de in Richtlijn 2019/771 bedoelde ‘duurzaamheid’ ziet op de levensduur van een product, niet op duurzaamheid voor het milieu.